پته دوزی
در فرهنگ و سنت خانوادههای ما، از قدیم تا حالا، دوخت و دوز همیشه بوده و در جریان زندگی قرار داشته است. دوختهایی که با ظرافت و دقت زیاد، به نخهای بی جان و پارچههای بی روح، شادابی و تازگی میدادند و فضای خانه را زیبا و جذاب میکردند. در بین دوخت و دوزهای متنوع که در هنر و فرهگ ما وجود دارند، پته دوزی، یکی از روشهای جذاب برای به نمایش درآوردن هنرمندی مردم کشورمان است.
این هنر زیبا، اصیل و ماندگار، با نامهای فطه دوزی و سلسه دوزی هم شناخته میشود و برخی از آن به این اسم یاد میکنند. در هر صورت، اسم رایج آن، پته دوزی است که کاربرد بیشتری دارد.
این هنر زیبا، اصیل و ماندگار، با نامهای فطه دوزی و سلسه دوزی هم شناخته میشود و برخی از آن به این اسم یاد میکنند. در هر صورت، اسم رایج آن، پته دوزی است که کاربرد بیشتری دارد.
تاریخچه پته دوزی
این هنر زیبا و قدیمی، یکی از ماندگارترین روشهای دوخت و دوز در کشورمان است که اصالت آن به کرمان برمیگردد. البته همچنان در کرمان، زرند، رفسنجان و سیرجان، پته دوزی رایج است و مردم هنرمند این مناطق، همچنان به دوخت و دوز مشغول هستند. تاریخ دقیق و مشخصی از پیدایش این هنر زیبا و ماندگار در دسترس نیست اما در کتابهای مختلف، قدیمیترین نمونه یک پته دوزی را مربوط به سال 1285 هجری قمری ذکر کرده اند. همچنین در مقبره نعمت الله شاه ولی، یک نمونه از پته دوزی پیدا شده است که به وسیله آن، مقبره او را پوشانده بودند. گفته میشود که این اثر در سال 1294 دوخته شده و برای تهیه کردن آن، سه سال زمان صرف کرده اند.ابزار پته دوزی
پته دوزی، به عنوان یکی از زیر شاخههای رودوزی سنتی در کشورمان ایران، بیشتر حاصل تلاش و زحمت بانوان این سرزمین کهن است که با حداقل امکانات، آثار گرانبها و ارزشمندی را تولید میکردند. به کمک عناصر و مواد طبیعی در منطقه زندگیشان، آثاری را خلق میکردند که هنوز با گذشت سالهای زیادی، مردم جهان با دیدن آنها شگفت زده شده و برای این همه زیبایی ارزش بسیار زیادی قائل هستند.این هنر قدیمی و اصیل را بانوان کرمانی با زحمت زیادی روی پارچههای پشمی به تولید میرساندند. به کمک نخهای رنگی و زیبا، ذوق و استعداد خود را روی پارچههای ضخیم و بی روح به نمایش درآورده و از آنها آثاری زیبا و جذاب خلق میکردند. برای تولید این اثر، به مواد و وسایلی هم نیاز داشتند.
وسایل مورد نیاز برای پته دوزی
برای اینکه یک اثر پته دوزی، با زیبایی هرچه تمامتر به تولید برسد، به ابزار و عناصری نیاز دارد تا در اختیار هنرمندان برای کار کردن قرار بگیرد. این موارد مورد نیاز، به دوسته ابزار و عناصر تقسیم میشوند که در ادامه، آنها را با یکدیگر بررسی خواهیم کرد.پارچه
پارچه ای که در تولید پته دوزی به کار میرود، عریض نام دارد که ضخامت زیادی دارد. این پارچه را در زمان قدیم، با استفاده از ماشینهای سنتی و ساده مثل دوپا باف و چهارپا باف تهیه میکردند. این جنس پارچه در شش رنگ متفاوت قرمز، کرم (شیری)، نارنجی، مشکی، سُرمهای و سبز تولید میشود، اما رنگ قرمز و کرم آن محبوبیت بیشتری داشته و رایجتر است. به طوری که بسیاری از افراد پارچه پته دوزی را فقط با این دو رنگ میشناسند.انگشتانه
برای اینکه هنگام پته دوزی، سرعت عمل بالا باشد و در حین سرعت بالا، کیفیت کار هم خوب و دقیق باشد، به ابزاری مثل انگشتانه نیاز است که این کار حرفهایتر و دقیقتر انجام بپذیرد. این ابزار با جنسهای مختلفی مثل فلزی، پلاستیکی، چوبی و چرمی تولید میشود. این ابزار باید به صورتی ساخته شود که به انگشت فشار وارد نکند و کار کردن با آن راحت باشد. همینطور جنس فلزی زد رنگ آن هم بهترین نوع است که برای کار بسیار مناسبتر از سایر انگشتانهها است.قیچی
یکی دیگر از ابزاری که برای پته دوزی ضروری است، قیچی بوده که در انواع مختلفی وجود دارد و به کار میرود. قیچی زیگزاک و قیچی برش، همچنین قیچی گلدوزی، در کار پته دوزی مورد استفاده هنرمندان قرار میگیرند. قیچی گلدوزی در اندازه کوچک و بزرگ موجود است که برای پته دوزی، از فرم سر صاف آن استفاده میشود.نخ
نخهایی که از آنها برای دوخت و دوز روی پارچه پته استفاده میشود، ریس گفته میشود. این نوع نخ، جنسی از پشم دارد که ریسیده شده است. اگر قصد خرید محصولات پته دوزی را دارید، برای اینکه از کیفیت نخ آن اطمینان حاصل کنید، میتوانید به موارد زیر توجه کنید:- وقتی نخ پته را میشویید، نباید از خود رنگی پس بدهد.
- وقتی یک تکه نخ پته را در دست گرفته و از دو طرف میکشید، نباید به راحتی بریده شود. اگر زود از هم جدا شد، معلوم میشود که کیفیت خوبی ندارد.
- یکی دیگر از نکاتی که باید درمورد نخ پته بدانید، این است که این نخ باید صاف و یکدست باشد. پس دقت کنید که نخ فرفری، کیفیت خوبی ندارد.